Notarissen wijzen op juiste timing en voorkomen mogelijk misbruik
We leven in een welvaartsmaatschappij waarin welzijn misschien wel het hoogste goed is. We worden steeds ouder. De vraag die zich hierbij opdringt is, of we op langere termijn ook grip houden op ons denken en handelen. Lang niet iedereen behoudt zelf de regie over financiën, vermogen en nalatenschap. Steeds meer mensen vragen zich dan af of het verstandig is om een levenstestament te laten maken. Daarmee machtigt u anderen om dingen te regelen of zaken namens u te beheren, wanneer u dat zelf niet meer wilt of kunt. Het laten opstellen van levenstestamenten kreeg een enorme impuls. In 2021 werden er in Nederland rond de 170.000 levenstestamenten opgesteld door het gezamenlijke notariaat. Een schril contrast met 2013, toen er ‘slechts’ rond de 5000 levenstestamenten werden gepasseerd. Maar een levenstestament biedt geen volledige garantie dat alles waterdicht is, waarschuwen notarissen.
Rond de 55 tot 60 jaar
Natuurlijk heeft de beroepsgroep met verschillende campagnes zelf de aandacht voor levenstestamenten aangezwengeld. Want met een levenstestament kunnen veel, niet wenselijke situaties worden voorkomen wanneer men ouder wordt. Veel mensen die tegen de 60 jaar lopen realiseren zich met het ouder worden, dat bepaalde zaken niet meer helemaal soepel gaan. Wet- en regelgeving, financiële zaken en online diensten lijken complexer te worden. Men schakelt niet altijd even gemakkelijk meer tussen allerlei onderwerpen die spelen in het leven. Kortom, de cognitieve vaardigheden nemen af (bij de een sneller dan bij de ander). Men wordt minder alert en dat raakt ook aan het (zelf)vertrouwen. We kunnen niet voorspellen of en wanneer we handelingsonbekwaam worden. Maar stel dat u het wel wordt, dan kan het veel voordelen hebben wanneer u hierin iets heeft geregeld.
Wat is het juiste moment voor een levenstestament?
Zo rond de zestig jaar vragen steeds meer mensen zich af, wat nu het meest geschikte moment is waarop zij de controle over financiën en andere zaken het beste kunnen overdragen aan bijvoorbeeld kinderen, broer, zus of andere personen die men vertrouwt. Zij mogen deze zaken namens hen in het vervolg regelen. Vanguard (een Amerikaanse vermogensbeheerder die ook actief is in Nederland) heeft hier onderzoek naar laten doen. Daaruit komt naar voren, dat senioren die de eerste signalen van het afnemen van hun cognitieve vermogens bewust meemaken, dát specifieke moment kiezen om iets te gaan regelen. Het liefst ruim vóór men (volledig) onbekwaam dreigt te worden. Ruim 30% van de ondervraagde personen in het Vanguard-onderzoek vreest dat de overdracht alsnog verkeerd kan uitpakken. Zelfs met de juiste documentatie en een vertrouwenspersoon. Maar als overdracht van het financieel beheer te laat wordt geregeld, zijn sommigen bang om wel meer dan dertig procent van hun vermogen te verliezen. Het meest geschikte moment om een levenstestament te laten maken, is vanzelfsprekend wanneer het brein nog geheel intact is. Alleen staan we er dan vaak niet bij stil, omdat er immers niks aan de hand is. Het speelt niet, dus blijft het er vaak bij.
Ook medische belangen
In een levenstestament kunt u, naast financiële, ook medische zaken vastleggen. U heeft misschien uw wensen met betrekking tot een vrijwillig levenseinde (euthanasie) kenbaar gemaakt. Dat er mensen zijn die uw belangen behartigen (uw wil uitvoeren) wanneer u dat zelf niet (meer) kunt. En uiteraard kunnen in deze akte ook financiële zaken worden toevertrouwd of overgedragen aan een gevolmachtigde. Op die manier kunt u de financiën, zoals bankzaken, beleggingen, verkoop van de woning of het doen van schenkingen, overdragen op degene(n) die u hierin wilt betrekken en die u vertrouwt.
Jaarlijks 30.000 gevallen van misbruik
In het levenstestament wordt ook vastgelegd onder welke voorwaarden deze volmacht ingaat.
Meestal neemt men kinderen, broers en zussen of boezemvrienden hierin het meest in vertrouwen. Toch wijzen notarissen op misbruik. Uit cijfers van Justitie blijkt, dat er op jaarbasis bij zeker 30.000 ouderen sprake is van financieel misbruik. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het stelen van sieraden en kunst tot het leegtrekken van de bankrekening. In veruit de meeste gevallen (zo’n 85%) is de dader een familielid. En vaak komt financiële malversatie pas naar voren na het overlijden van degene die een levenstestament heeft laten maken.
Waar moet ik op letten wanneer ik een levenstestament wil?
Zoals uit dit verhaal wel naar voren komt, is het zeker verstandig om de voordelen van een levenstestament tegen het licht te houden. Er kan een hoop formeel gedoe mee worden voorkomen. Met een levenstestament bepaalt u zelf wie er namens u mag handelen wanneer u dat zelf niet meer wilt of kunt. Er hoeft geen rechter aan te pas te komen om u onder bewind of curatele te stellen wanneer u wilsonbekwaam wordt en er een levenstestament is opgesteld. U en uw partner blijven dus de beschikking houden over uw vermogen, in samenspraak met degene aan wie de volmacht is verstrekt. U kunt met uw notaris bespreken om de clausule op te nemen, dat degene die u machtigt rekening en verantwoording moet afleggen aan een andere (derde) persoon. De notaris kan u ook adviseren om een toezichthouder aan te stellen, die bijvoorbeeld regelmatig verifieert welke betalingen er zijn gedaan.
Let op de signalen
Het platform ‘Wijzer in Geldzaken’ benadrukt een aantal specifieke signalen die mogelijk duiden op financieel misbruik. Let op betaalachterstanden op bijvoorbeeld de huur of energierekening. Check brieven van incassobureaus, ‘abnormale’ afschrijvingen, bonnetjes van spullen die degene voor wie het levenstestament is gemaakt normaliter nooit zou hebben gekocht. Ook wanneer er ineens waardevolle spullen verdwijnen en wanneer er stickers met daarop namen op meubels of andere voorwerpen zijn geplakt, kan er sprake zijn van financieel misbruik. In steeds meer gemeenten is er een meldpunt of loket waar ouderenmishandeling of financieel misbruik kan worden aangegeven. Ook de huisarts of het hulploket VeiligThuis kan worden ingeschakeld.
De rol van banken
Daarnaast hebben ook banken een signaalfunctie waar het gaat om financieel misbruik bij ouderen. De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) adviseert aangesloten banken ook te reageren op signalen van financieel misbruik van ouderen. Daarbij moeten we wel aantekenen dat bankmedewerkers die contact hebben met oudere klanten, niet zomaar kunnen inschatten of er sprake is van verwardheid, vergeetachtigheid of om een zich aftekenende dementie. Alleen een bevoegde arts kan en mag dit vaststellen. Bankmedewerkers met persoonlijk klantcontact volgen wel met enige regelmaat specifieke trainingen op dit gebied. Dit zijn initiatieven die de overheid in samenwerking met Alzheimer Nederland onder de aandacht brengt.
Wilt u meer informatie of heeft u nog vragen?
Ga dan naar: https://www.stotijnnotariaat.nl/levenstestament